Haya-Lea urodziła się w 1920 roku w Równem, które należało wtedy do Polski. Wzrastała w tradycyjnej rodzinie żydowskiej, przyłączyła się do syjonistycznego klubu o nazwie Haszomer Hacair i planowała wyemigrować do Palestyny, tak jak jej siostra. Jednakże we wrześniu 1939 roku sowieci zajęli wschodnią Polskę a Haya-Lea została skazana za przynależność do Haszomer Hacair na dziesięć lat ciężkich robót na Syberii. Reszta jej rodziny pozostała w Równem nie wiedząc, że naziści opanują miasto tuż po deportacji Hayi-Lei na Wschód.
Study Guides
Historia Polski i historia Żydów w Polsce - informacje ogólne
Miasto Równe
Równe zostało opisane w portalu Wirtualny Sztetl - kliknij tu
Pewne informacje znajdują się też w Wikipedii
Równe ujęte zostało także w „Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich" - niezwykłej encyklopedycznej publikacji z przełomu XIX i XX wieku - kliknij tutaj, aby przejść do „Słownika...". Galeria przedwojennych zdjęć z Równego w portalu Bagnówka także pozwala wiele dowiedzieć się o tym mieście.
Kresy Wschodnie
Aby uzyskać więcej informacji o Kresach Wschodnich, można odwiedzić wybrane strony internetowe:
Portal poświęcony historii Kresów Wschodnich - kliknij tutaj
Zarys historii Kresów Wschodnich - kliknij tutaj
Galeria wyjątkowych zdjęć z rodzinnych kolekcji - kliknij tutaj
Antysemityzm w okresie międzywojennym
Ogólną definicję antysemityzmu oraz zarys historyczny dotyczący postaw antyżydowskich podaje m.in. Wirtualny Sztetl a materiały edukacyjne dotyczące antysemityzmu opracowane przez Dom Anny Frank, OBWE i ODIHR można znaleźćtutaj.
Aby dowiedzieć się więcej o antysemityzmie w Polsce międzywojennej pobierz plik pdf
Okupacja sowiecka
Dużo informacji o ataku ZSRR na Polskę 17.09.1939 oraz związanych z tym tematem materiałów ikonograficznych dostarcza artykuł w portalu HISTMAG - kliknij tutaj. O deportacjach w głąb ZSRR podczas okupacji sowieckiej można przeczytać także w portalu HISTMAG, klikając tutaj.
Katyń
„Teki edukacyjne IPN" to materiały edukacyjne poświęcone różnym zagadnieniom, w tym wypadku zbrodni katyńskiej. Istnieje możliwość ich pobrania ze strony internetowejInstytutu Pamięci Narodowej.
Dodatkowym rozszerzeniem może być wystawa IPN „Zagłada polskich elit. Akcja AB-Katyń" przedstawiająca represje wobec polskich elit intelektualnych ze strony III Rzeszy i ZSRR podczas II wojny światowej. Opis i panele wystawy znajdują się tutaj.
Sybiracy
Serwis upamiętniający wywózkę polskich rodzin z kresów wschodnich na Syberię - przejdź do strony kilkając tutaj.
Wielu informacji dostarcza także strona internetowa Związku Sybiraków.
Historia i kultura Żydów
Żydzi w Polsce:
Wystawa Centrum Polsko-Niemieckiego w Krakowie „Żydzi w Polsce. Swoi czy obcy?" przeznaczona dla młodzieży szkolnej, prezentuje wszystkie najważniejsze aspekty historii Żydów w Polsce i stosunków polsko-żydowskich. Wystawę w wersji internetowej można obejrzeć tutaj.
Synagoga
Definicję synagogi z portalu Wirtualny Sztetl znajdziesz tutaj.
Judaizm - podziały (Żydzi ortodoksyjni i postępowi)
Różnice pomiędzy judaizmem ortodoksyjnym a postępowym (reformowanym) opisane zostały m.in. w portalu 614 Przykazanie - kliknij tutaj.
O podziałach w łonie judaizmu, szczególnie o judaizmie postępowym można przeczytać także na stronach internetowych współczesnych postępowych społeczności żydowskich: Beit Warszawa - kliknij tutaj, aby przejść do Deklaracji Zasad Judaizmu Postępowego w Polsce, a także Beit Kraków - kliknij tutaj, aby przejść do artykułu.
Koszerność
Definicja koszerności z portalu Wirtualny Sztetl dostępna jest tutaj.
Przystępnie napisane wyjaśnienie, czym jest koszerność oraz informacje o kuchni żydowskiej można znaleźć tutaj.
Nieco szersze omówienie zamieszczone zostało na stronie Forum Żydów Polskich.
Podstawowe objaśnienia dotyczące zasad koszerności znajdziesz również m.in. na stronie internetowej ChaBaD Polska, tam też znajdują się artykuły bardziej szczegółowo analizujące to zagadnienie - kliknij tutaj.
Święta żydowskie
Informacje o wszystkich świętach żydowskich dostępne są m.in. na stronie internetowej Muzeum Historii Żydów Polskich - kliknij tutaj
Szkolnictwo żydowskie
Szkolnictwo żydowskie w przedwojennej i powojennej Polsce zostało szeroko opisane w portalu Wirtualny Sztetl pod hasłem „Szkolnictwo" http://www.sztetl.org.pl/pl/term/134,szkolnictwo/. Na tej samej stronie można znaleźć informacje o szkołach Tarbut - kliknij tutaj. Informacje na temat ORT
Kibuc
Kibuce w przedwojennej Polsce - przeczytaj artykuł w portalu Wirtualny Sztetl. O kibucach można też przeczytać w portalu HISTMAG, klikając tutaj.
Emigracja do Palestyny w okresie międzywojennym
O emigracji Żydów z ziem polskich w XIX i XX wieku można przeczytać w portalu Wirtualny Sztetl - kliknij tutaj, aby przejść do artykułu na ten temat. Z osadnictwem żydowskim w Ziemi Izraela wiąże się pojęcie aliji. Definicję słowa alija znajdziesz w tym samym portalu - kliknij tutaj, aby przejść do słownika.
ŻYCIE ŻYDÓW
Polska była kiedyś domem dla największej w Europie społeczności żydowskiej i ważnym centrum kultury żydowskiej. Historia polskich żydów obejmuje zarówno długi okres tolerancji religijnej, gdy społeczność żydowska się rozwijała, aż do czasów zagłady przez Nazistów w XX. wieku.
Przed II. wojną światową Polskę zamieszkiwało 3,3 mln. Żydów, co stanowiło 10% całej populacji. Tutaj znajduje się galeria ze zdjęciami z codziennego życia Żydów "zanim przyszła zagłada". Inwazja Nazistów oznaczała dla nich początek represji, izolacji oraz unicestwienia. Wielu Żydów uciekło przed armią niemiecką do Polski wschodniej i znalzło się w Polsce okupowanej przez Sowietów.
W historii Rosji i Związku Radzieckiego było wiele okresów, gdy kultura żydowska kwitła, oraz wiele okresów antysemickich prześladowań.
Więcej informacji na temat życia Żydów znajduje się w zakładce "Historia i kultura Żydów".
Syjonizm
Syjonizm
Syjonizm to powstały w XIX wieku ruch polityczny zmierzający do odnowy narodowej Żydów i utworzenia państwa żydowskiego. Syjonizm od początku nie był ruchem jednorodnym. Syjoniści „ogólni" stanowili najbardziej popularne w Polsce ugrupowanie syjonistyczne, jednak obok nich funkcjonowały partie i organizacje reprezentujące syjonistów-socjalistów, religijnych syjonistów i syjonistyczny ruch robotniczy. W okresie międzywojennym wiele z tych partii politycznych finansowało organizacje młodzieżowe, do których zaliczały się: radykalny Haszomer Hacair (Młody Strażnik), Hehaluc, skoncentrowany na przygotowywaniu swoich członków do aliji, Gordonia, Frajhajt (Wolność) oraz Betar, kojarzony z rewizjonistycznym syjonistycznym ugrupowaniem Włodzimierza Żabotyńskiego. Definicja i krótka historia syjonizmu znajduje się w portalu Wirtualny Sztetl - kliknij tutaj oraz na stronie Polscy Sprawiedliwi (MHŻP) - tutaj.
Ojcem współczesnego syjonizmu był Theodor Herzl (1860-1904), austro-węgierski dziennikarz, który napisał sławną książkę Der Judenstaat" ("Państwo Żydowskie"), która jest dostępna w języku angielskim tutaj. W tej książce wyjaśnia, że w jego opinii antysemityzm nie może być zwalczony lub uleczony, a jedyne uniknięty. Za jedyny sposób na uniknięcie antysemityzmu uważał on założenia państwa żydowskiego w Izraelu.
Syjonistyczne organizacje młodzieżowe
Aby dowiedzieć się więcej o syjonistycznych organizacjach młodzieżowych kliknij tutaj, lub przejdź do artykułu „Hachszara na ziemiach polskich" - w portalu HISTMAG - kliknij tutaj. Jedną
z najważniejszych syjonistycznych organizacji był Ha-szomer ha-cair (Młody Strażnik). Informacje na ten temat znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl - kliknij tutaj.
Haya-Lea należała do syjonistycznej organizacji młodzieżowej Hashomer Hatzair. Członkowie tej organizacji byli chcieli przenieść się do Palestyny i stworzyć tam państwo żydowskie. Organizacja ta istnieje do dzisiaj i jest najstarszą wciąż aktywną syjonistyczną organizacją młodzieżową.
Strona organzacji (m.in. w języku angielskim, rosyjskim, hebrajskim) jest dostępna tutaj.
Więcej na temat migracji Żydów do Palestyny można przeczytać tu:
GUŁAG
GUŁAG
Zesłańcy trafiali do więzień i obozów oraz miejsc przymusowego osiedlenia będących pod nadzorem Głównego Zarządu Obozów (Glavnoe Upravlenie ispravitel'no-trudovykh LAGerei) - GUŁAG. System ten został stworzony w 1919 roku Czekę, jednak dopiero w latach 30. XX wieku liczba więźniów wyrażnie wzrosła. Wówczas Gułag pod zarządem NKWD miał parę milionów więźniów. Wśród więźniów byli mordercy, złodzieje, przestępcy oraz dysydenci polityczni i religijni.
Wprawdzie działalność Gułagu została znacznie ograniczona po śmierci Stalina w 1953 r., jednak obozy pracy przymusowej i więźniowie polityczni nadal istaniałyaż do czasów Gorbaczowa.
Gułagi znajdowały się na Syberii i na dalekiej Półocy i przyczyniły się znacznie do rozwoju sowieckiej gospodarki. Więźniowie Gułagu wybudowali między innymi Kanał Bałtycko-Białomorski, Kanał Moskwa-Wołga, Kolej Bajkalsko-Amurską, liczne hydroelektrownie, drogi o znaczeniu strategicznym,
Deportowani do gułagów przewożeni byli wagonami towarowymi, a podróż trwała wiele tygodni. Śmiertelność w transportach była bardzo wysoka, ze względu na nieludzkie traktowanie, głód i choroby. Najbardziej znane obozy pracy niewolniczej mieściły się w rejonie Archangielska, na Uralu, w okolicach Jakucka, Irkucka i Władywostoku. Więźniowie, zarówno mężczyźni jak kobiety, pracowali głównie przy wyrębie lasów, budowie dróg i kanałów. Największa śmiertelność wśród więźniów panowała w kopalniach złota (Kołyma) i ołowiu (Czukotka). Więźniowie umierali z powodu mrozu,
szerzących się chorób zakaźnych, wycieńczenia i głodu oraz z powodu bestialstwa strażników. Ucieczki z obozów były rzadkością - łagry mieściły się na odległych, słabo zaludnionych obszarach o niezwykle trudnych warunkch atmosferycznych. Więźniowie nie mieli dokąd uciec. Nie sposób dziś ustalić liczby polskich ofiar sowieckich łagrów.
Kołakowski o Sołżenicynie w Gazecie Wyborczej po śmierci pisarza.
Najbardziej znanym literackim opisem Gułagu jest powieść Aleksandra Sołżenicyna „Archipelag GUŁAG". Kliknij tutaj, aby przeczytać wspomnienie Leszka Kołakowskiego o Sołżenicynie. W roku 1970 Aleksander Sołżenicyn otrzymał nagrodę Nobla.